Aanleiding
Actieagenda pro-ana: positieve steun bij eetstoornisproblematiek
In het voorjaar van 2020 heeft het Centrum tegen Kinder- en Mensenhandel (CKM) een onderzoek gepubliceerd over de wereld van pro-ana coaches1. Het onderzoek schetst het zorgelijke beeld dat pro- ana coaches meestal mannen zijn die uit zijn op bloot en seks. Jongeren met een eetstoornis zijn vatbaar voor deze pro-ana coaches die zich via social media aanbieden als afvalcoach en hiermee de jongeren helpen om verder af te vallen. Uit het onderzoek blijkt dat een deel van de coaches zich bewust richt op (minderjarige) meisjes om seksueel expliciet materiaal te bemachtigen en om macht uit te oefenen.
Om steeds beter te voorkomen dat jongeren met pro-ana coaches in aanraking komen, is besloten om een gezamenlijke actieagenda op te stellen gericht op preventie. Met de acties willen de betrokken partijen het beter mogelijk maken voor jongeren met een eetstoornis om hun verhalen te delen en hulp te vragen.
Deze actieagenda is een samenwerking van patiëntenvereniging WEET, Proud2bme, 99 gram, IkOokVanMij (IOVM), het ministerie van VWS en de NAE. Daarnaast zijn ook de politie, CKM, Centrum Seksueel Geweld (CSG), Nederlands Jeugd Instituut (NJI), Kenniscentrum Kinder- en Jeugdpsychiatrie (KJP), Nederlands Instituut van Psychologen (NIP), branchevereniging de Nederlandse GGZ (GGZ NL), het landelijk samenwerkingsverband van professionals op het gebied van eetstoornissen K-EET, Stichting Kiem en het ministerie van J&V betrokken geweest bij de totstandkoming.
Doel actieagenda
Het doel van deze actieagenda is om te voorkomen dat er misbruik wordt gemaakt van jongeren met een eetstoornis en dat zij niet in aanraking komen met pro-ana coaches.
Staatssecretaris Blokhuis (VWS):
“Met deze actieagenda bundelen we de krachten van de Rijksoverheid en patiëntverenigingen, hulpinstanties en deskundigen in het tegengaan van pro-ana. Door in te zetten op preventie en alternatieven die steun bieden, kunnen we jongeren beter helpen bij eetstoornissen”
Factsheet over pro-ana coaches
De factsheet ondersteunt professionals in de brede jeugdhulp en jeugd-ggz, die werken met jongeren met eetproblemen. De factsheet is opgebouwd uit de volgende onderwerpen: definities, werkwijze coaches, signalering coaches en vervolgstappen voor hulpverlening. Met de factsheet kunnen zij met de jongeren in gesprek gaan over hun online leven, en over hoe je als professional met zorgelijke signalen kunt omgaan. Met in het ergste geval zorgen over seksueel getint beeldmateriaal van minderjarigen of seksueel misbruik van de jongere door een pro-ana coach.
De factsheet is bedoeld om bewustzijn onder jeugdhulpprofessionals te creëren over het bestaan van deze pro-ana coaches. Om deze boodschap binnen jeugd-ggz en jeugdzorg instellingen te verspreiden is het mogelijk een gedrukte versie van de factsheet bij ons op te vragen.
Mediahandreiking
In de media verschijnen regelmatig verhalen over eetstoornissen. De meeste mensen met eetstoornissen vinden dankzij goede informatie en passende hulp de weg naar herstel. Correcte informatie over wat eetstoornissen zijn, hoe je ze kunt herkennen en welke effecten ze hebben op iemands fysieke en mentale gezondheid, is daarom belangrijk. Die informatie kan zorgen voor meer inzicht en beter begrip bij patiënten, hun naasten en het bredere publiek. Ook kan goede informatie bijdragen aan het slechten van taboes en het ontkrachten van bestaande stereotypen.
“Mediaprofessionals beïnvloeden met hun toon, tekst en beeldgebruik de ideeën, overtuigingen, beeldvorming en handelingen van het grote publiek én van mensen met een eetstoornis en hun directe omgeving”
Media veroorzaken geen eetstoornissen en kunnen ze evenmin voorkomen. Maar mediaprofessionals beïnvloeden met hun toon, tekst en beeldgebruik wel de ideeën, overtuigingen, beeldvorming en handelingen van het grote publiek én van mensen met een eetstoornis en hun directe omgeving. Zo kan eenzijdige, onvolledige en/of incorrecte informatie bijdragen aan stereotype beelden en aan stigmatisering van mensen met eetstoornissen. Bovendien kunnen bepaalde teksten en beelden mensen met eetstoornissen onbedoeld aanzetten tot stoornisversterkende gedachten en keuzes, met mogelijk ernstige gevolgen voor hun lichamelijke en psychische gezondheid.
Doel van de handreiking
Deze handreiking is niet bedoeld om mediaprofessionals het frame van hulpverleners op te leggen. Media maken in alle vrijheid hun eigen afwegingen, hulpverleners helpen mensen die worstelen met psychische problemen en stoornissen. Ieder zijn vak! Maar niemand wil dat het gebruik van bepaalde woorden en beelden ernstige problemen mogelijk nog ernstiger maakt, of mensen ervan weerhoudt hulp te gaan zoeken.
De tips in deze handreiking kunnen helpen om deze onbedoelde effecten te voorkomen en bij te dragen aan een completer beeld van (mensen met) eetstoornissen.
Mediagedragscode voor NAE-lidinstellingen, clienten en naastbetrokkenen
Als lid van de NAE of als eetstoornisclient wordt u soms gevraagd om uw reactie te geven op actuele ontwikkelingen in het eetstoornisveld. Dit kan een interview inhouden of opnames voor televisie of radio. De NAE vindt het belangrijk dat eetstoornissen aandacht krijgen in de media mits zij een bijdrage leveren aan het verspreiden van kennis over eetstoornissen en het tegengaan van stigma. Meestal verloopt een interview of opname zonder problemen, maar het is goed om op een aantal zaken te letten. Vandaar deze media gedragscode voor lidinstellingen en cliënten/naastbetrokkenen.
Handreiking voor gezondheidsprofessionals aangaande pro-ana
Handreiking voor het herkennen van pro-ana coaches
Deze handreiking is voor hulpverleners in de zorg voor jeugd die te maken hebben met jongeren met (vermoedelijke) eetproblemen.
Je vindt hierin informatie over de wereld van pro-ana, een stappenplan met tips voor signalering en vervolgstappen voor hulpverlening.
Inleiding
De doelgroep van deze handreiking is jeugdhulpverleners die te maken hebben met
jongeren met (een vermoeden van) eetstoornisproblematiek. De handreiking kan gebruikt
worden zowel voor als na een doorverwijzing voor specialistische hulpverlening bij
eetstoornisproblematiek. In beide gevallen kan er sprake zijn van betrokkenheid van een
pro-ana coach in het leven van deze jongere. De handreiking is bedoeld om professionals
erop te wijzen dat er pro-ana coaches bestaan en dat ze hier bedacht op moeten zijn. Daarnaast biedt de handreiking handvatten voor het vervolgtraject als er sprake blijkt te zijn
van contact met een pro-ana coach. Pro-ana coaches zijn er in sommige gevallen op uit om
seksueel expliciet beeldmateriaal te bemachtigen of zelfs om jongeren seksueel te misbruiken. Dat blijkt uit onderzoek van het Centrum tegen Kinder- en Mensenhandel (CKM, 2020)
naar de aard en omvang van pro-ana coaches in Nederland.