Anorexia Nervosa
Kenmerkend voor anorexia nervosa (AN) is een laag lichaamsgewicht en verstoord lichaamsbeeld. Patiënten vinden en voelen zich vaak dik terwijl ze heel mager zijn. Zij zijn bang voor gewichtstoename en/of vertonen gedrag dat gewichtstoename voorkomt, bijvoorbeeld dwangmatig bewegen of laxeermiddelen gebruiken. Volgens de DSM-5 wordt de ernst van de stoornis bepaald door de actuele BMI (body mass index) bij volwassenen en het BMI-percentiel voor kinderen en adolescenten. Voor volwassenen geldt: een BMI gelijk aan of hoger dan 17 en onder 18,5 is qua ernst licht; een BMI lager dan 15 is zeer ernstig.
Boulimia Nervosa
Kenmerkend voor boulimia nervosa (BN) zijn regelmatig voorkomende eetbuien en inadequaat compensatiegedrag (bijvoorbeeld zelfopgewekt braken, laxeermiddelen gebruiken, excessief bewegen), beide gemiddeld minstens 1 keer per week, 3 maanden lang. Een eetbui is het eten in korte tijd van een grote hoeveelheid voedsel – significant groter dan andere mensen onder vergelijkbare omstandigheden zouden eten – waarbij controleverlies wordt ervaren door de betrokkene. Patiënten met boulimia nervosa hebben net als mensen met anorexia nervosa een verstoord lichaamsbeeld, maar hun gewicht is meestal normaal. Boulimia nervosa is daarom vaak niet aan de buitenkant te zien. De ernst van de stoornis wordt volgens de DSM-5 bepaald door de frequentie van het inadequate compensatiegedrag. Een gemiddelde frequentie van 1-3 keer inadequaat compensatiegedrag per week is qua ernst licht; 14 keer of meer per week is zeer ernstig.
Eetbuistoornis (Binge Eating Disorder / BED)
Kenmerkend voor eetbuistoornis (BED) zijn regelmatige eetbuien, gemiddeld minstens 1 keer per week, 3 maanden lang. Een belangrijk verschil met boulimia nervosa is dat patiënten met een eetbuistoornis eetbuien hebben zonder het inadequate compensatoire gedrag. Als gevolg daarvan hebben zij vaker overgewicht. Er dienen tenminste 3 van 5 psychologische criteria aanwezig te zijn om de diagnose te kunnen stellen zie ook Diagnostiek. De ernst van de stoornis wordt volgens de DSM-5 bepaald door de frequentie van de eetbuien. Een gemiddelde frequentie van 1 tot 3 eetbuien per week is qua ernst licht; 14 of meer keer per week is zeer ernstig.
Vermijdende/restrictieve voedselinname stoornis / Avoidant Restrictive Food Intake Disorder (ARFID)
Kenmerkend voor vermijdende/restrictieve voedselinname stoornis (ARFID)is dat de patiënt te weinig binnenkrijgt. Patiënten met ARFID hebben selectief en/of restrictief eetgedrag. Selectief eetgedrag is een hardnekkig patroon van specifieke voedselvoorkeuren, vanwege smaak, sensorische kenmerken of vanwege slikangst. Restrictief eetgedrag betekent dat zij in principe een normale range van producten eten, maar dat hiervan te weinig wordt ingenomen door bijvoorbeeld gebrek aan interesse of plezier dat aan eten wordt beleefd. Dat de patiënt te weinig binnenkrijgt blijkt onder andere uit gewichtsverlies of onvoldoende gewichtstoename tijdens de groei, voedingsdeficiëntie of afhankelijkheid van sondevoeding of voedingssupplementen. Dit leidt vervolgens tot een verstoring van het psychosociaal functioneren. De somatische problematiek lijkt op die van anorexia nervosa, echter er is geen sprake van een verstoord lichaamsbeeld of angst voor gewichtstoename.
Pica
Pica is een stoornis waarbij niet-eetbare dingen (zoals zand, bladeren, steentjes, papier, aarde, glas, klei) worden genuttigd, gedurende ten minste 1 maand, niet passend bij de ontwikkelingsleeftijd of de cultuur. De stoornis komt vaak voor in combinatie met mentale retardatie of een autismespectrumstoornis, maar kan in zeldzame gevallen ook voorkomen bij schizofrenie of bij zwangerschap. De stoornis kan aan het licht komen door medische complicaties die er het gevolg van zijn, zoals darmobstructies, -perforaties of -infecties. Wanneer het gestoorde eetgedrag voorkomt in combinatie met een andere psychiatrische stoornis, of samen met een medische stoornis, dan kan pica als aparte stoornis geclassificeerd worden als deze zo ernstig is dat hiervoor apart behandeling nodig is. De naam pica komt van de Latijnse naam van de ekster (Pica pica), een vogel die ook bijna alles eet.
Ruminatiestoornis
Kenmerkend voor ruminatiestoornis is het herhaaldelijk regurgiteren (terughalen) en herkauwen van voedsel, gedurende minimaal 1 maand. Gedeeltelijk verteerd voedsel wordt teruggebracht naar de mond, zonder dat er sprake is van misselijkheid, kokhalzen of gastro-intestinale aandoeningen. Het voedsel wordt dan uitgespuugd of opnieuw gekauwd en doorgeslikt. De stoornis treedt niet uitsluitend op in het beloop van anorexia nervosa, een eetbuistoornis of een vermijdende/restrictieve voedselinnamestoornis. Indien de symptomen optreden binnen de context van een andere psychische stoornis (zoals een verstandelijke beperking of ontwikkelingsstoornis), zijn deze ernstig genoeg om afzonderlijke aandacht te rechtvaardigen.
Andere gespecificeerde voedings- en eetstoornissen
Klinische beelden waarbij symptomen kenmerkend voor een voedings- of eetstoornis aanwezig zijn, maar niet aan alle diagnostische criteria wordt voldaan. Hierbij vermeldt de hulpverlener wél de reden waarom niet aan de criteria wordt voldaan. Bijv.: boulimia nervosa-lage frequentie. Een vijftal stoornissen wordt gespecificeerd:
– atypische anorexia nervosa
– boulimia nervosa (met een lage frequentie en/of beperkte duur)
– eetbuistoornis (met een lage frequentie en/of beperkte duur)
– purgeerstoornis
– nachtelijk eetsyndroom
Ongespecificeerde voedings- en eetstoornissen
Klinische beelden waarbij symptomen kenmerkend voor een voedings- of eetstoornis aanwezig zijn, maar niet aan alle diagnostische criteria wordt voldaan. Deze categorie wordt gebruikt wanneer de hulpverlener ervoor kiest niet de reden te vermelden waarom niet aan de criteria wordt voldaan, zoals wanneer er onvoldoende informatie is (bijv. op de SEH).
Obesitas
Obesitas (ernstig overgewicht, een BMI> 30) is geen officiële (DSM-5) voedings- of eetstoornis. Obesitas ontstaat door een (langdurige) disbalans tussen energie-inname en energieverbruik. Er wordt dus relatief teveel gegeten in verhouding tot wat nodig is om te kunnen functioneren. Veel mensen met obesitas worstelen met gedragsmatige, cognitieve en emotionele problemen die het overgewicht (mede) kunnen veroorzaken en/of in stand kunnen houden. Een deel van de mensen met obesitas heeft eetbuien en eventueel een eetbuistoornis.